Działanie budżetu obywatelskiego

Budżet obywatelski, zwany również partycypacyjnym to demokratyczny proces, w ramach którego mieszkańcy współdecydują o wydatkach publicznych w mieście w perspektywie kolejnego roku budżetowego. W budżecie obywatelskim każdy mieszkaniec danego obszaru może zgłosić projekt lub zagłosować na wybrane przedsięwzięcie. Co roku społeczność wymyśla i zgłasza projekty, a następnie wybierają w głosowaniu te, które zostaną zrealizowane w danym rejonie.
Jeśli chcesz coś zmienić w swojej okolicy, budżet obywatelski jest właśnie dla Ciebie.

Konsultacje społeczne a budżet obywatelski

Między konsultacjami społecznymi a budżetem obywatelskim jest jedna, ale za to bardzo istotna różnica. Mianowicie, władze miasta mogą wziąć pod uwagę głos mieszkańców w konsultacjach społecznych, ale niekoniecznie muszą podjąć decyzję zgodną z wolą obywateli. Decyzje podjęte przez mieszkańców w ramach budżetu obywatelskiego są natomiast wiążące. Oczywiście, budżet obywatelski ma z góry ustalone, wewnętrzne ustalenia. Opisują one między innymi: zasady wybierania inwestycji do zrealizowania (istotną kwestią jest data wyborów, musi ona odbyć się w danym roku kalendarzowym, aby prace mogły się w nim rozpocząć).

Jakie są podstawowe zalety budżetu partycypacyjnego?

Dzięki wprowadzeniu do budżetu części partycypacyjnej mieszkańcy mają realny wpływ na to, jakie inwestycje powstają w ich mieście. Dla władzy, ich zgłoszenia są realnym sygnałem na to, jakie mają potrzeby. Oprócz tego, jest to najskuteczniejszy sposób odpowiadania na oczekiwania mieszkańców, a więc i wyborców.

Poza tym Budżet Partycypacyjny pomaga w budowaniu postawy obywatelskiej. Świadomość realnego wpływu na działania władzy lokalnej sprawia, że mieszkaniec bardziej angażuje się w sprawy swojego miasta i tym samym przywiązuje się do tego miejsca. Co ważne, udowodnione zostało, że takie działanie wpływa również na wzrost poziomu zaufania społecznego w stosunku do władzy, a także pomaga integrować społeczność lokalną. Budżet obywatelski włącza wszystkich mieszkańców w procesy sprawowania władzy, dając im realną możliwości działania oraz zwiększa przejrzystość działania władz samorządowych czy lokalnych.

Ostatnią zaletą tej inicjatywy jest dostęp do informacji na temat rozporządzanego budżetu. Dla aktywnych mieszkańców danego miasta ważne jest, że mają wgląd do tego, w jaki sposób wydawane są pieniądze z budżetu.

Kto może zgłosić projekt do budżetu obywatelskiego?

Każda osoba ma możliwość wzięcia udziału w Budżecie Obywatelskim bez względu na wiek, zameldowanie czy obywatelstwo. Wystarczy mieszać na stałe na obszarze, w którym chce się zgłosić i realizować swój pomysł. Należy pamiętać, że projekt musi spełniać zasadę ogólnodostępności, zapewniając możliwość korzystania z jego efektów wszystkim mieszkańcom w pełnym zakresie. Zgłaszane projekty powinny spełniać podstawowe wymagania, takie jak zgodność z polskim prawem, realność oszacowania kosztów, możliwość realizacji w ciągu jednego roku na określonym przez wnioskodawcę terenie gminnym.

Formy głosowania w Budżecie Obywatelskim

Wraz z rozwojem budżetu obywatelskiego i narastającą popularnością, pojawiają się też nowe formy głosowania. W początkowej fazie, obywatel musiał osobiście wypełnić wniosek jeśli chciał zagłosować na konkretny projekt.
Dziś dostępne są aż 4 formy głosowania:

• Głosowanie osobiste, polegające na samodzielnym wypełnieniu papierowej ankiety w wyznaczonym punkcie.
• Głosowanie internetowe, jest popularną formą za pomocą strony internetowej. Jest to wygodna i szybka opcja glosowania, do której potrzebny będzie jedynie numer Pesel i numer telefonu komórkowego w celu weryfikacji.
• Głosowanie korespondencyjne polega na wypełnieniu papierowej wersji ankiety i przesłanie jej pocztą, najczęściej pod adres, który jest wskazany w regulaminie budżetu. Należy pamiętać tu o dacie dotarcia ankiety na miejsce.
• Głosowanie za pomoca SMS jest możliwą, ale rzadko wykorzystywaną opcją ze względu na to, że wymaga złożonego systemu elektronicznego tak jak w przypadku głosowania internetowego.

Zasady Budżetu Obywatelskiego

Budżet obywatelski nie musi być jedynie organizowany w dużych miastach lub gminach. Ten proces mogą wprowadzić również: dzielnice, osiedla, sołectwa czy inne obszary, które wyznaczone są przez terytorialne jednostki pomocnicze. Budżet partycypacyjny bez problemu może zostać wprowadzony także w gminach. Budżet gminy jest traktowany jako jeden z fundamentów, dzięki którym funkcjonuje samorząd.

Propozycje składane przez mieszkańców nie mają dla organu gminy mocy prawnej. Zgodnie z zapisami w doktrynie i orzecznictwie, istotą konsultacji jest ich nieobowiązujący charakter. Organizacja budżetu obywatelskiego na przepisach, które określają konsultacje społeczne, tworzy też problemy w sferze regulaminu Budżetu Partycypacyjnego dotyczących katalogu podmiotów, mających możliwość udziału w tym procesie.

Ten spór rozwiązuje orzecznictwo sądów administracyjnych, które wyraźnie określają, że władze gminne nie posiadają delegacji ustawowej, pozwalającej im ustalać katalog podmiotów uprawnionych do wzięcia udziału w konsultacjach społecznych. Ponadto wspomniana wcześniej Ustawa o samorządzie gminnym nie ustala jednoznacznie dodatkowych kryteriów, jakie muszą spełnić mieszkańcy.