Place zabaw czy modernizacja chodnika? Od czego zależy wybór projektów?

Budżet obywatelski to niezwykle przydatna inicjatywa, którą docenili już mieszkańcy wielu miast oraz gmin. Czynny udział obywateli w życie miasta zaowocowało powstaniem wielu interesujących i przede wszystkim przydatnych realizacji. Zakres budżetu partycypacyjnego jest ogromny, jednak on także ma swoje ograniczenia prawne. Jakie są to ograniczenia oraz na co zwraca uwagę zespół ds. budżetu partycypacyjnego przy przyjmowaniu projektów?

Jaki zakres przedsięwzięć obejmuje budżet obywatelski?

Sporym dylematem, z którym musiały zmierzyć się instytucje oraz osoby zaangażowane w proces tworzenia budżetu partycypacyjnego, był zakres przedsięwzięć, jakie można zrealizować z tej inicjatywy. W teorii nie istnieją żadne przeciwwskazania odnośnie decyzji, o jakich mogą decydować mieszkańcy. W praktyce jednak formułują się pewne ograniczenia, jak to miało miejsce w Wieruszowie, gdzie mieszkańcy mogli jedynie przedstawiać projekty w 4 kategoriach (sport, rekreacja, kultura i bezpieczeństwo publiczne). Przykładowo: mieszkańcy projekty na nowe place zabaw były przyjmowane, ale te związane z pomocą społeczną lub kwestiami usuwania oraz oczyszczania ścieków były automatycznie odrzucane.

Skąd zaczerpnięte są te kategorie? Osoby zaangażowane w tworzenie budżetu partycypacyjnego powołują się na katalog zadań własnej gminy lub samorządu. Artykuł 7 Ustawy o samorządzie gminnym głosi, że:

Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy.

 Do potrzeb wspólnoty ustawa wlicza między innymi:

• gospodarkę nieruchomościami, ochronę środowiska i przyrody;
• drogi, ulice, mosty – czyli całą strukturę i organizację ruchu drogowego;
• zaopatrzenie w wodę (wodociągi), kanalizację i kwestie usuwania oraz oczyszczania ścieków;
• telekomunikację;
• lokalny zbiorowy transport;
• ochronę zdrowia;
• pomoc społeczną’
• budownictwo mieszkaniowe;
• edukację publiczną;
• sferę kulturalną – np.: biblioteki, ochrona zabytków;
• turystyka – tereny rekreacyjne;
• porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli;
• utrzymanie obiektów i urządzeń powstałych z myślą do użytku publicznego;
• promocję gminy albo miasta.

Oczywiście, nie są to wszystkie aspekty, jakie obejmuje wcześniej wspomniana ustawa, a jedynie wybrane przykłady. Nawet ten skrócony spis pokazuje, że zakres projektów jest naprawdę szeroki i może obejmować różne kwestie.

Należy jednak pamiętać, że katalog zadań jest pomocą w określaniu zakresu projektów dla budżetu obywatelskiego, lecz nie musi być w 100% zawarty w regulaminie. Procent zakresu i wybranych kategorii zależy przede wszystkim od zespołu ds. budżetu partycypacyjnego.

Od czego jeszcze zależy wybór projektów?

Zaakceptowane projekty przez zespół ds. budżetu partycypacyjnego, zależą też od charakteru budżetu. W dużych polskich miastach, takich jak Warszawa, budżet obywatelski obejmuje określony terytorium (np.: poszczególne dzielnice mają przydzielony własny budżet). Oczywiście, są też takie miasta (Koszalin, Tarnobrzeg), w których budżet obywatelski obejmuje cały obszar miasta.

Kto może zgłaszać pomysły?

Omawiając kwestie zgłaszania projektów, nie można pominąć aspektu zgłaszania projektów. Kto może zgłaszać pomysły? Według katalogu podmiotów uprawnionych do zgłaszania przedsięwzięć z budżetu partycypacyjnego wyróżnia się:

• mieszkańców,
• organizacje pozarządowe,
• organy jednostek pomocniczych (rada osiedla itp.),
• jednostki organizacyjne gminy.

W większości przypadków budżetów obywatelskich zespół ds. budżetu zawężał powyższe kategorie o dodatkowe warunki, takie jak:

• ograniczenie wiekowe (wymagane ukończone 18. lat),
• meldunek,
• miejsce zamieszkania,
• pełna zdolność do czynności prawnych.

W jaki sposób odbywa się zgłaszanie projektów?

W jaki sposób obywatele mogą zgłaszać swoje projekty na place zabaw lub stworzenie parku liniowego? W tym celu wyżej wymienione podmioty uprawnione do zgłaszania projektów musiały wypełnić odpowiedni formularz i przekazać go do urzędu. Złożenie wniosku można wykonać za pomocą dwóch dróg: elektroniczną albo też bezpośrednią.

Jeśli chodzi o konstrukcję formularza, to najczęściej zawierał on nazwę przedsięwzięcia, jego opis i oszacowanie kosztów.